دراصطلاح عمومي مخزن را مي توان از نظر ساختار به دو دسته کلي مخازن با اجزاء داخلي (مثل پوسته مبدل هاي حرارتي ، ظروف همزن دار ، برج تقطير و ... ) و مخازن بدون اجزاء داخلي که تانک ها و درام ها مي باشند ، محدود کرد . تفاوت تانک و درام در اندازه آنها مي باشد که زمان اقامت يک جريان مداوم در درام از چند دقيقه تجاوز نمي کند ، در صورتيکه اين زمان اقامت براي تانک ها به چندين ساعت مي رسد . درام ها در خطوط فرآيند قبل يا بعد از دستگاه هاي فرآيندي استفاده مي شوند که به عنوان مثال مي توان به درام واقع در قبل ازکمپرسور ها اشاره کرد که قطرات مايع را از جريان گازي جدا مي کنند. درام قبل از ديگ بخار مانع از آن مي شود که دستگاه در وضعيت خشک کار کند . درام پس از کمپرسور رفت و برگشتي ضربه آن را متعادل مي کند . تانک ها مخازن بزرگتري هستند که مي توان به تانک خوراک (Feed Tank) برج تقطير ناپيوسته که ممکن است خوراک چندين روز را در خود نگهدارد و همينطور مخازن ذخيره اشاره کرد .
مخازن از نظر کاربرد: به 2 دسته مخازن ذخيره و تحت فشار تقسيم مي شوند که هر کدام در موارد خاص فرآيندي مورد استفاده قرار مي گيرند
انواع مخازن ذخيره : به طور کلي فرآورده هاي نفتي را از نظر انباشتن در مخزن ها مي توان به سه دسته تقسيم کرد : فرآورده هايي که فشار بخار آنها از 1.5 پوند بر اينچ مربع کمتر است ، معمولا" در مخزن هاي سقف ثابت نگهداري مي شوند . فرآورده هايي که فشار بخار آنها بيشتر از 1.5 پوند بر اينچ مربع است در مخزن هاي سقف شناور نگهداري مي شوند . فرآورده هايي که داراي فشار بخار زيادتر تا نزديک 100 پوند بر اينچ مربع هستند ، در مخزن هاي کروي يا استوانه اي نگهداري مي شوند . مخزن هاي سقف ثابت : اين نوع مخزن هاي استوانه اي ، قائم و با سقف ثابت مخروطي شکل بوده ، بر پايه مناسبترين اندازه قطر و بلندي براي تامين ظرفيت مورد نياز استاندارد شده است و براي انباشتن فرآورده هاي گوناگون نفتي مورد استفاده قرار مي گيرد.
عواملي که در گزينش قطر و بلندي مخزن موثرند : فضاي موجود براي نصب مخزن ، تحمل فشار ، خاک زير مخزن ، فراريت فرآورده هايي که بايد در مخزن انبار شود ، سرعت ته نشين شدن مواد نفتي مورد نظر و ناخالصي هايي که در مخزن انبار مي گردد. مخزن هايي که براي انباشتن مايعات فرار ساخته مي شود بايد بدون منفذ (Gas Tight) بوده و تغييرات فشار ميان 6 تا 20 سانتي متر آب را تحمل نمايد تغييرات فشار به وسيله شير اطمينان ويژه اي خنثي مي گردد. ديگر تجهيزات اين مخزن ها عبارتند از حوضچه و شير زير آب ، لوله هاي مارپيچ بخار ، پروانه همزن براي آميختن فرآورده ها ، عمق سنج خودکار ، دماسنج و غيره . ديسک شکست (Rupture Disk) قسمتي روي سقف تانک است که ضعيفتر از قسمت هاي ديگر ساخته مي شود و در مواقعي که کنترل کننده ها خوب عمل نکنند و همينطور براي شيرهاي اطمينان مشکل به وجود آمده باشد پاره شده و مانع از صدمه ديدن برج مي شوند .
مخزن هاي سقف شناور : در اين مخزن ها سقف شناور روي مايع شناور بوده با مايع به بالا و پايين حرکت مي کند معمولا" 2 نوع از اين مخزن ها بيش از انواع ديگر به کار رفته مي شوند
. سقف هاي ماهيتابه اي شکل (Pan Type) : اين سقف ها مسطح بوده و از فولاد ساخته مي شوند و داراي پايه هاي عمودي هستند که به محيط سقف متصل مي باشد . نقطه ضعف اين سقف ها اين است که به مجرد سوراخ شدن غرق مي شوند
سقف هاي خزينه دار (Pontoon Type) : که در آن خزينه جعبه مانند و تو خالي پيرامون سقف نصب شده ، آن را شناور کرده است . برتري اين نوع سقف در اين است که با سوراخ شدن يک يا چند خزينه غرق نخواهد شد
. مخزن هاي کروي و استوانه اي : مخزن هاي کروي يا استوانه اي براي مقاومت در برابر فشار هاي بالا به کار مي رود و ممکن است فشار تا 100 پوند بر اينچ مربع يا بيشتر را تحمل کنند . اين نوع مخزن ها جهت نگهداري بوتان و پروپان و گاز مايع و بنزين هاي سبک و به طور کلي مواد شيميايي سبک کاربرد دارد.
مشخصات عمومي مخازن تحت فشار : شکل اکثر مخازن تحت فشار استوانه اي يا کروي بوده که فرم استوانه اي آن با کلگي کروي يا بيضوي يا کاسه اي قابل ساخت و مونتاژ مي باشد . و کلگي هاي کروي به دو حالت نورد گرم و سرد توليد مي شوند استاندارد ASME Boiler & Pressure Vessel Code براي مخازن ذخيره اي نيز استفاده مي شود ، طبق استاندارد موجود بعد از مشخص بودن پارامتر هاي اصلي ياد شده ضخامت و مشخصات هندسي و جوشکاري و جنس مواد تعيين شده با امکانات کارگاهي نيز تهيه مي شود . اتصالات مختلفي که روي مخازن تعبيه مي گردد ، از قبيل محل مورد نصب فشار سنج ، شير تخليه اضطراري ، ترمومتر ، سطح سنج ، و در صورتي که مخزن جهت کارهاي پيچيده تر استفاده شود ، طبعا" نياز اتصالات مربوط به آن نيز اضافه خواهد شد
. خصوصيات فني مخازن تحت فشار : طراحي و ساخت مخازن تحت فشار بر اساس پارامتر هاي مختلف فني از قبيل فشار ، درجه حرارت ، نوع فولاد مصرفي حجم مورد مصرف ، امکانات کارگاهي ، تاثير عوامل جوي از قبيل باد و برف و باران و زلزله ، عمر مفيد مقاومت مصالح و مواد مصرفي در مقابل خوردگي الکتروشيميايي و مکانيکي به شرح زير طراحي مي شود : فشار مخزن با توجه به استاندارد (ASME Code) با ضخامت ، تنش مجاز مواد مصرفي ، امکانات جوشکاري ارتباط دارد . درجه حرارت که عاملي در طراحي و ساخت بوده يکيديگر از عوامل مهم در طراحي مي باشند . مواد مصرفي در مخازن تحت فشار و ذخيره اي معمولا" Carbon Steel از انواع مختلف بوده که انتخاب هر کدام از اين فولاد ها با توجه به تنش مجاز درجه حرارت کاري و فرم پذيري فولاد و جوشکاري آن و ... انجام مي گيرد . عامل حجم مخزن با در نظر گرفتن موقعيت محل نصب و با تغييراندازه و قطر و ارتفاع بر اساس استاندارد مربوطه و با حفظ تناسب اجزاء ، مطابق با نياز طراحي و ساخته مي شود . پارامتر تاثيرات جوي به صورت بار اضافي در شرايط مختلف محاسبه مي شود
ايمني در مخازن ذخيره : از ديدگاه ايمني مخزن ها بايد داراي تجهيزات زير باشند :
سقف شناور : براي کاهش ميزان تبخير مواد سبک و جلوگيري از آتش سوزي ، مخزن هاي فرآورده هاي سبک و فرار با سقف شناور ساخته مي شوند . اين نوع سقف ها از ورود هوا به مخزن و هم آميزي با بخار هاي نفتي ممانعت مي کند و از اين راه انفجار و آتش سوزي که ممکن است از جرقه ساکن ايجاد شود جلوگيري مي نمايد
رنگ مخزن ها : مخزن هاي محصولات سبک و ميان تقطير به رنگ سفيد رنگ آميزي مي شود تا کمترين گرما را از محيط و انرژي تابشي آفتاب جذب کرده دماي محتواي مخزن ها در کمترين حد ممکن نگه داشته مي شود .نتيجتا" مقدار تبخير و هدر رفتن مواد سبک نفتي کمتر شده شرايط خطرناکي در بالاي مخزن پديد نمي آيد .
خطر الکترسيته ساکن در مخزن : خطر هاي الکتريسيته ساکن را که به هنگام نقل و انتقال مواد نفتي آتش زا دو عامل سبب بارور شدن مخزن با الکتريسيته ساکن مي گردد . يکي پخش شدن مايعات به قطرات کوچک و ديگري اصطکاک مايعات هنگام جريان در خطوط لوله ، پس از ورود مايع به مخزن و بارور شدن مخزن از دو راه بالا ، حتي جرقه کوچکي در آميزه بخارات نفتي و هواي موجود در بالاي مخزن ، سبب انفجار و آتش سوزي مي شود . ديواره همه مخزن ها بايد به وسيله سيم به زمين متصل شود . (Earthing Wire) کار اين سيم هدايت بار الکتريسيته ساکن از مخزن به زمين و جلوگيري از تراکم الکتريسيته در بدنه مخزن مي باشد